Umutla Çıkılan Bir Yolculuk Hikayesi: “Gurbet Kuşları” (1964)

796

“ŞAH OLACAĞIZ İSTANBUL’A, ŞAH!” diyenlerin gurbetteki garip öyküsü.

Film, 1962 senesinde Orhan Kemal tarafından yazılıp, 1964 senesinde Halit Refiğ tarafından çekilmiştir. Kahramanmaraş’tan büyük bir umutla çıkılan yolculuğun, İstanbul’a gelince yaşanan acısının filmidir. Köyden kente göç problemini ele alan ilk film olmakla beraber, birçok yeni oyuncunun da yıldızının parlamasına vesile olmuştur. 

Bakırcıoğlu ailesi de diğer pek çok ailenin yaptığından farklı olmayan bir şekilde memleketlerinden trene binip İstanbul’un yolunu tutmuşlardı, tüm o filmlerden hatırladığımız gibi soluğu Haydarpaşa Garında alıp İstanbul’un havasını derin bi’ biçimde içlerine çektiler, sonra her biri bir hayale daldı ta ki vapur düdükleri duyulana kadar. Vapura bindiler ve memleketten birilerinin yanına gittiler. Şimdilerde hâlâ daha duyduğumuz “hemşehricilik” kavramının o zamanlardan bize miras kaldığını ziyadesiyle hissettirdiler, Bakırcıoğlu ailesi kalabalık bir aileydi zaten göçenlerin birçoğu değil hatta hepsi kalabalıktı, bu sebepten kentlerde konut problemi çıkmış, gecekondulaşma artmış, alt yapı ve eğitimde büyük problemler baş göstermişti. 

Bakırcıoğlu ailesi büyük umutlarla çıktığı bu yolculukta günün sonunda perişan bir hale düşecekti çünkü bunun olmaması için hiçbir çaba göstermediler, ‘taşı, toprağı altın’ zannettikleri bu şehirde kolay yoldan para kazanmanın ve zengin olmanın cazibesine kapıldılar, “ne iş olsa yaparım, ekmeğimi taştan çıkarırım” diyenlere de tepeden bakmayı iş saydılar. İstanbul’un hileli oyunlarına, onları kandırmayı arzulayan kurnazlarına hayır diyemediler. Bir an evvel sınıf atlayıp hayalini kurdukları yaşamın peşinden gidip onu elde etmek için ne gerekirse yapmayı mübah saydılar. Ailenin kimi üyesi okumak, kimi çalışmak, kimi de bir nebze olsun kafa dinlemek baskılardan kurtulmak için bir çıkış kapısı olarak gördü İstanbul’u. İnançlı ve ibadetlerini yerine getirmeye çalışan bir babanın çocukları, doğru olarak onlara öğretilen her inanıştan kopmuşlardı, son kertede komşu dükkânın sahibinin karısına yanlış gözle bakmaya varana kadar. Düğümlerin çözüldüğü, kalplerinin yozlaştığı yerde onları artık hiçbir şey durduramazdı, öylesine kapılmış ve yaptıkları o kadar gerçek ve doğruydu ki onlar için geriye dönemezlerdi.

Aile İstanbul’a geldiğinden bu yana şehrin kültürüne, tarihine, dokusuna, onlara kazandırabileceği hiçbir duruma ayak uydurmayıp sürekli olarak “basitliğin” peşinden gitti. Erkeğin kadından beklentisi geldikleri gün neyse, o gün de aynıydı; itaatkâr eş olup huzursuzluk çıkarmamak. Bakırcıoğlu ailesinin başına İstanbul’da kaldıkları süreçte talihsiz bir olay geldi. Evin kızı Fatma evleneceğim vaadiyle kandırılmış ve sonrasında terkedilmişti Fatma bu durum karşısında n’apacağını bilememiş ailesinin desteği yerine abilerinin baskısına maruz kalmıştı. Günün sonunda büyük umutlara ve hayâllere sahip Fatma canına kıyıp tüm Bakırcıoğlu ailesinin suçunun diyetini ödemişti. 

MERAKLISINA NOTLAR!

1. Film Türk sinema tarihinin ilk köy-kent problemini irdeleyen yapım olmuştur.
2. Cüneyt Arkın’ı yıldız yapan projedir.
3. Altın Portakal’da en iyi film seçilmiştir.
4. Yönetmen Halit Refiğ, Altın Portakal’da en iyi yönetmen ödülünü kazanmıştır.

HALİT REFİĞ (1934-2009)

Türk Sinemasının 1960-75 yılları arasında en parlak döneminde en önemli yönetmenlerinden biridir. İlk filmini 1961 yılında “Yasak Aşk”ı çekti. Şehirdeki Yabancı(1962) ve Gurbet Kuşları (1964) gibi toplumsal gerçekçi özellikte ilk dönem filmlerinden sonra “ulusal sinema” kavramını geliştirmeye çalıştı. Kemal Tahir’in etkisiyle; Metin Erksan, Ertem Göreç ve Atıf Yılmaz‘ın bazı filmleriyle bu akımın ulusal sinemamızda savunucusu oldu. Birçok kitabı ve makaleleri bulunan Refiğ, 2009 senesinde aramızdan ayrılmıştır.