Deprem gibi afetler, çocukların hayatlarında çok etkili olan, duygusal ve psikolojik sağlıklarını olumsuz yönde etkileyebilecek travmatik olaylardır. Bu tür durumlar, çocukların gelecekteki yaşamları üzerinde kalıcı etkiler bırakabilir. Bu dönemde çocukların duygu ve düşüncelerini ifade edebilmeleri oldukça önemlidir. Oyun oynamak, çocuklara duygu ve düşüncelerini ifade etmekte, yoğun duygularını dengeye sokmakta ve yönetmekte yardımcı olacak ve iyileşmeleri konusunda onları destekleyerek duygusal olarak besleyecek bir araçtır.
Oyun, çocuklar için doğal bir yaşam deneyimi, yaşadıklarını aktardıkları ve duygularını ifade ettikleri güvenli bir ortamdır. Oyun yoluyla çocuklar, deneyimledikleri veya öğrendikleri şeyleri yeniden yaşayabilir, düşünebilir ve kendilerine özgü çözümler geliştirebilirler. Oyun aynı zamanda çocukların stresle ve duygusal zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olur. Çocuklar oynarken, kaygı ve korkularını azaltabilir ve pozitif duygularını arttırabilirler.
Oyun oynamanın; çocukların bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimlerine birçok faydası vardır. Oyun oynamak çocuklar üzerinde iyileştirici bir etkiye sahiptir. Bu etkilerin bir kısmını şu şekilde özetleyebiliriz:
Zihinsel gelişim: Oyunlar, çocukların problem çözme, analiz etme, hafıza, odaklanma gibi becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Çocuklar oyun aracılığı ile yeni şeyler öğrenmenin yanı sıra mevcut becerilerini pekiştirme ve geliştirme fırsatı bulurlar.
Sosyal gelişim: Oyun, çocukların birlikte çalışma, iletişim kurma, işbirliği yapma, empati kurma ve diğer sosyal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Bu beceriler, çocukların gelecekteki ilişkileri, aile ve iş yaşantıları için çok önemlidir.
Duygusal gelişim: Oyun, çocukların duygularını anlamalarına, özellikle yoğun duyguları hazmetmelerine, dengeye sokmalarına ve yönetmelerine yardımcı olur. Oyunlar, çocukların stresli durumlarla başa çıkmalarını kolaylaştırır ve güvenlerini tekrar kazanmalarına destek olur.
Fiziksel gelişim: Çocuklar oyunlar aracılığı ile koordinasyon, denge gibi motor ve diğer fiziksel becerilerini geliştirme imkanı bulurlar.
Yaratıcılık: Oyunlar, çocukların yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmelerine, hayal güçlerini kullanmalarına ve farklı senaryoları hayal etmelerine olanak sağlar. Bu da çocukların problem çözme becerilerini geliştirir ve sorunlar karşısında çözüm odaklı olmalarına katkı sağlar.
Bu nedenlerden dolayı, oyunun çocuklar üzerindeki iyileştirici etkisi oldukça büyüktür. Oyun oynama, çocukların sadece eğlenmesine yardımcı olmaz, aynı zamanda duygusal, bilişsel ve sosyal olarak gelişimlerine, stres seviyelerinin ve olumsuz duyguların azaltılmasına ve rahatlamalarına, sağlıklı bir yaşam sürdürmelerine de yardımcı olur. Bu nedenle, deprem gibi travmatik bir olay yaşayan çocukların, kendilerini oyun aracılığı ile ifade etmeleri önemlidir. Oyunlar çocukların iyi olma hallerine ve ruhsal sağlıklarına önemli katkılar sunar. Ebeveynlerin ve çocuklara bakım veren kişilerin çocukların oyun oynamasına ortam hazırlamaları ve çocukları teşvik etmeleri önemlidir.
Çocuklara İyi Gelecek Oyun Önerileri
Deprem yaşamış çocuklar için oyunlar çocukların yaşına, kişisel tercihlerine ve ihtiyaçlarına göre farklılık gösterebilir. Deprem sonrası birçok çocuk için oyun ve oyuncaklar, normal bir yaşama geri dönüşte yardımcı olacaktır. Çocukların deprem sonrası yaşadıkları stresi azaltmalarına ve iyi olma hallerine katkı sunmak için şu tür oyun ve etkinlikler yardımcı olabilir:
- Yapı Blokları: Bloklarla oynamak, çocukların yaratıcılık ve problem çözme becerilerini geliştirir. Ayrıca, blokların düzenlenmesi ve yeniden yapılandırılması, çocukların deprem sonrası düzeni yeniden oluşturma ihtiyacını karşılayabilir.
- Boyama: Boyama, çocukların stresini azaltmalarına ve duygularını ifade etmelerine olanak sağlar. Boyama yaparken, çocukların dikkatlerinin boyamaya yoğunlaşması diğer stresli durumlardan uzaklaşmalarına ve rahatlamalarına yardımcı olur.
- Yumuşak oyuncaklarla oynamak: Yumuşak ve rahat oyuncaklar, çocukların güvenli ve sıcak hissetmelerine, rahatlamalarına ve sakinleşmelerine yardımcı olur. Ayrıca, oyuncaklarla oynayarak, çocuklar duygusal bağ kurabilir ve kendilerini ifade etme imkanı bulabilirler.
- Yapboz yapma: Yapbozlar, çocukların zihinsel becerilerini geliştirir ve onların odaklanma ve sakinleşme becerilerini artırabilir. Deprem sonrası stresle başa çıkmak için yapbozlar iyi bir seçenek olabilir.
- Oyun hamurları: Oyun hamurları, çocukların yaratıcılık ve hayal güçlerini geliştirir. Ayrıca, stres ve endişe hissi yaratan bir durumda, oyun hamurları gibi yumuşak malzemeler ile oynamak, çocukların sakinleşmesine yardımcı olabilir.
- Kart oyunları: Kart oyunları, çocukların birbirleriyle ve aileleriyle etkileşime geçmelerine yardımcı olur. Ayrıca, deprem sonrası normal bir hayata geri dönüş sırasında, aileleri ve arkadaşlarıyla birlikte oynamak, çocukların yeniden güçlü bağlar kurmalarına destek olur.
- Balonlar: Balonlar, çocukların enerjilerini boşaltmalarına yardımcı olur ve aynı zamanda stresi azaltmak için iyi bir seçenektir.
- Kuklalar / Bebekler: Kukla ve bebekler, çocukların duygularını ifade etmelerine ve hayal güçlerini kullanarak hikayeler yaratmalarına ve duygularını dengeye sokmalarına yardımcı olur.
- Arabalar: Ambulans, polis arabası, itfaiye arabası, kepçe ve kamyon gibi oyuncaklar, çocuğun depremde yaşadıklarını, güvenli bir ortamda, tekrar deneyimlerine, duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine olanak sağlamaktadır.
- Evcilik Setleri: Ev eşyaları, tamir setleri, doktor setleri gibi oyuncaklar çocukların kendilerini, duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine olanak sağlayacaktır.
- Müzik aletleri: Müzik aletleri, çocukların duygularını ifade etmelerine, stresi azaltmalarına ve rahatlamalarına yardımcı olabilir.
- Kil veya hamur: Kil veya hamur, çocukların ellerini kullanarak yaratıcı olmalarına ve streslerini azaltmalarına yardımcı olabilir.
- Bahçe işleri: Bahçe işleri, çocukların açık havada zaman geçirmelerine ve doğayla etkileşimde bulunmalarına yardımcı olur. Bitkileri sulamak, bahçe temizliği yapmak veya sebzeleri hasat etmek gibi basit bahçe işleri, çocukların kendilerine ve doğaya karşı sorumluluk hissetmelerine de yardımcı olabilir.
- Sanat malzemeleri: Sanat malzemeleri, çocukların yaratıcı olmalarına ve streslerini azaltmalarına yardımcı olur. Boyalar, pasteller, kâğıt ve fırçalar gibi malzemeler, çocukların kendi hayallerini ve duygularını ifade etmelerine olanak sağlar.
Bu ve benzeri oyun ve etkinlikler, çocukların deprem sonrası streslerini azaltmalarına yardımcı olacaktır. Ancak unutmamak gerekir ki her çocuk farklıdır ve ihtiyaçları farklılık gösterebilir. Çocuklar yaşantılarını oyunda özgürce ifade edebilmelidirler. Çocukların oynamaları için serbest zaman ve alan sağlamak önemlidir. Çocuğun oyun ve oyuncak seçimlerine müdahale etmemek, oyunun kurgusunu çocuğun kendisinin oluşturmasına imkan vermek önemlidir. Ancak çocuk kendisi yetişkini oyununa davet ederse oyuna dahil olunabilir.
Deprem Sonrasında Çocuk ve Fiziksel Aktivitenin Önemi
‘Ayakları yere sağlam basmak’, ‘Ayakları üzerinde durmak’ gibi deyimleri hayati ihtiyaçlarımızı karşılamak anlamında kullanırız. Deprem gibi bir afette ayaklarımızın altından kayan yer temel güven duygumuzda da sarsıntılar meydana getirebilir. Sarsılan bedenimiz tekrardan denge bulmaya ihtiyaç duyar. Burada beden ve duygularımız arasında bir bağ olduğunu söyleyebiliriz. Oyun gibi Fiziksel aktiviteler bedenimizin stabilizasyonunu kazanmasına, bedenimizdeki stresi azaltmaya ve duygusal olarak daha iyi hissetmeye yardımcı olur. Ayrıca fiziksel oyunlar, çocukların özgüvenlerini artırarak kendilerine güvenmelerini sağlar.
Çocukların oynayabilecekleri bazı fiziksel etkinliklere örnek olarak şunları verebiliriz:
- Top Oyunları: Top oyunları, çocukların dikkatlerini toplamalarına ve koordinasyonlarını geliştirmelerine yardımcı olur. Örneğin, futbol, basketbol veya voleybol oynanabilir.
- Saklambaç: Saklambaç oynamak, çocukların hareket etmelerini ve eğlenmelerini sağlar. Bu oyun aynı zamanda çocukların stratejik düşünme becerilerini, oryantasyonlarını ve dayanıklılıklarını geliştirmelerine de yardımcı olabilir.
- Atlama Oyunları: Atlama oyunları, çocukların koordinasyon becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Örneğin, ip atlama veya yerdeki halkaların üzerinden atlama gibi oyunlar oynanabilir.
- Dans: Dans etmek, çocukların enerjilerini atmalarına ve streslerini azaltmalarına yardımcı olur. Ayrıca, dans etmek çocukların kendilerini beden dili ile ifade etmelerine ve beden koordinasyonlarını geliştirmelerine yardımcı olabilir.
- Yoga: Yoga yapmak, çocukların beden farkındalığını artırır ve stresi azaltır. Basit yoga pozları, çocukların kaslarını güçlendirmelerine, esnekliklerini artırmalarına ve sakinleşmelerine yardımcı olabilir.
Fiziksel oyunlar, çocukların bedenlerindeki stresi azaltarak duygusal olarak daha iyi hissetmelerine yardımcı olur. Ancak, deprem sonrası çocukların fiziksel aktiviteler yapmaları için öncelikle fiziksel sağlık açısından uygun olduklarından emin olmamız gerekir. Ayrıca, fiziksel aktivitelerin çocuğun yaşına, yeteneklerine ve ilgi alanlarına uygun olması da önemlidir.
Oyunda Dikkat Edilmesi Gerekenler
Unutmamak gerekir ki, her oyun her çocuk için uygun olmayabilir. Bazı oyunlar çocukların duygusal ve bilişsel gelişimini olumsuz etkileyebilir. Özellikle şiddet ve cinsel içerikli veya korku unsurları barındıran oyunlar çocukları olumsuz etkileyebilir, zihinsel ve duygusal gelişimlerine zarar verebilir. Zaman sınırlaması konulmayan ekran oyunları çocuklarda bağımlılık derecesine kadar varan olumsuz etkilere yol açabilir. Bu nedenle, çocukların oynadıkları oyunların içeriğine, yaş sınırlamalarına ve süre kontrolüne dikkat edilmesi önemlidir.
Bağımlılık yapıcı oyunlar, çocukların ve gençlerin zamanlarını çok fazla harcayarak, oyun oynama isteklerinin kontrolünü kaybettikleri oyunlardır. Bu tür oyunlar çocukların sosyal, akademik veya fiziksel hayatlarında olumsuz etkilere neden olabilir. Aşırı oyun bağımlılığı ve zararlı oyun içerikleri, çocuklar üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Bu nedenle ebeveynlerin, çocukların oyun oynama sürelerini, oynadıkları oyunların içeriklerini kontrol etmeleri, gerekirse sınırlandırmaları ve sağlıklı bir denge kurarak oyun seçimlerine özen göstermeleri önemlidir.
Kaynaklar
- American Psychological Association. (2013). Play therapy. http://www.apa.org/helpcenter/play-therapy.aspx
- Association for Play Therapy https://parentingpluscounseling.com/wp-content/uploads/2017/12/apt_evidence_based_statement.pdf
- Child and Family Disaster Psychiatry https://l24.im/HTnGU6M
- Play Therapy International. (2021). About play therapy. https://playtherapy.org.uk/about-play-therapy/
- Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Dijital Oyun Bağımlılık Eğilimleri ile Oyun Eğilimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi Özlem BAYSAN Denizli- 2022 https://l24.im/Ymcv2
- M. ÜNAL / The Place and Importance of Children Playgrounds in Child Development
- Deneyimsel Oyun Terapisi ile Çocuklara Ulaşmak, Byron E. Norton, 2022
